مهارت ابراز وجود و قاطعيت

قاطعيت رفتاري است كه بدان وسيله فرد بتواند علايق خود را بيان كند، بدون اضطراب بر نظرات خود ايستادگي كند، صادقانه و با راحتي احساسات خود را بيان كند و بدون تعدي به حقوق ديگران، حقوق شخصي خود را تأمين كند و در مجموع فرد بتواند تعادل بين حقوق خود و ديگران را برقرار نمايد.
‌استفاده ماهرانه از مهارت ابراز وجود قاطعيت به ما كمك مي كند تا.........
تقاضاي نامعقول ديگران را رد كنيم.                       از ديگران تقاضاهاي معقول كنيم.                   با مخالفت‌هاي نامعقول ديگران برخورد درست و موثر كنيم.
جلوي پايمال شدن حقوق خودمان را بگيريم.             حقوق ديگران را به رسميت بشناسيم.               در هر شرايطي مواضع خود را با اعتماد به نفس و آزادانه مطرح كنيم.
از تعارضات غيرضروري پرخاشگرانه خودداري كنيم.
ما مي توانيم قاطعيت را به چهار نوع تقسيم بندي كنيم:
يك: درخواست كردن
دو: رد درخواست كردن(نه گفتن)
سه: بيان احساسات مثبت و منفي
چهار: شروع، ادامه و خاتمه دادن به گفت و گوها


الف- در اجرا، مهارت قاطعيت انواع مختلفي دارد كه ما در طول فعاليت روزانه خود بعضاَ از آنها استفاده مي كنيم كه در ذيل چهار مورد آن را مرور مي كنيم.
1- قاطعيت بنيادي: اين نوع از قاطعيت بيان حقوق و بيان ساده احساسات و عقايد است. مثلاَ  كسي صحبت ما را قطع كند. مي توانيم بگوييم‌ ”دوست داشتم حرفهايم را تمام كنم.“
2- قاطعيت همدلانه: در اين نوع قاطعيت ما ضمن به رسميت شناختن موقعيت و احساسات طرف مقابل نشان مي دهيم متوجه وضعيت وي نيز هستيم.
مثلاَ كسي صحبت ما را قطع مي كند مي توانيم بگوئيم مي دانم كه مايل هستيد نظرتان را مطرح كنيد اما اي كاش اجازه مي داديد حرفهايم را تمام كنم.
3- قاطعيت افزايشي: در اين نوع از قاطعيت ما بيان قاطعانه را با كمترين ميزان شروع مي كنيم و سپس آنرا تشديد مي كنيم، مثلا دوست شما اصرار دارد كه با وي به ميهماني برويد.
نه خيلي ممنون من نمي آيم؟
اصرار نكن به دلايلي كه گفتم نمي آيم.
ببين دوباره گفتم من نمي آيم.
تو ظاهراَ براي احساس من ارزشي قائل نيستي. من نمي آيم....
4- قاطعيت با تأكيد بر من: در اين نوع از قاطعيت به صراحت رفتار طرف مقابل، تأثير آن بر رفتار و احساس خودمان را توضيح  داده ”در اين چند دقيقه اين چندمين بار است كه حرفم را قطع مي كني، مثل اينكه توجهي به حرفهايم نداري من از اين رفتار تو ناراحت مي شوم“.
* دومين بخش وجود باورهاي غلطي است كه در ذهن افراد فاقد مهارت قاطعيت وجود دارد و لازم است كه اين باورها ضمن ارزيابي اصلاح گردد.
افراد كمرو و خجالتي يكي از باورهاي غلطي كه دارند اين است كه هر آنچه ديگران مي گويند بايد اجرا شود وگرنه عواقب بدي در انتظارشان است و يا اينكه بايد همه را در همه حال راضي نگه داشت. وجود چنين باورهايي مانع جدي قاطعانه عمل كردن است.
افراد فاقد قاطعيت معمولاَ با خود گفتگوهاي منفي دارند كه نشان از ترس از روبرو شدن با موقعيت است ”اگر درخواستش را قبول نكنم ديگر مرا دوست ندارد“.
افراد فاقد قاطعيت معمولاَ تقويت مثبت كمتري نسبت به خود انجام مي دهند و به جاي آن ارزيابي منفي از خود دارند ”من خيلي تپق زدم و خوب حرف نزدم“.
ب- مولفه هاي محتوي: محتوي عملي ابزار وجود عبارت است از ابراز حقوق و بر زبان آوردن اظهاراتي كه اين ابراز حقوق را مناسب و مسئولانه جلوه مي دهند در اينجا شش محتوي در غالب رد درخواست اشاره مي شود.
توضيح علت ابزار وجود: امروز نمي توانم با تو به سينما بيايم چون كلاس دارم.
همدلي با وضعيت طرف مقابل: مي دانم دوست داري با هم باشيم ولي متأسفانه نمي توانم بيايم.
معذرت خواهي: معذرت مي خواهم كه نمي توانم دعوت تو را قبول كنم.
تشويق طرف مقابل: ممنونم از اينكه به فكر من بودي و من را دعوت كردي ولي...
تلاش براي رسيدن به توافق: من سينما نمي آيم ولي مي توانيم نهار را با هم باشيم.
شوخي كردن: من به محيط سينما حساسيت دارد.
ج- مولفه فرآيند: نحوه و نوع ارائه پاسخهاي قاطعانه نقش بسيار اساسي در موفقيت رفتار قاطعانه دارد.
تأخير كلام: تأخير در بيان قاطعانه و ترديد در آن مي تواند در موفقيت رفتار موثر باشد،‌كلام قاطعانه كلامي بدون تأخير و ترديد است.
مدت پاسخ: گاهي اوقات افرادي كه قاطعيت كمي دارند براي انجام رفتار قاطعانه وقت زيادي صرف مي كنند از جمله توضيحات اضافه، حاشيه روي و معذرت خواهي. پاسخ قاطعانه كوتاه و صريح است.
سيالي كلام: افراد فاقد مهارت قاطعيت معمولاَ در كلام خود منقطع هستند و بيان روان و منسجم ندارند. در پاسخ قاطعانه بيان روان و منسجم است.
تن صدا: افراد فاقد مهارت قاطعيت تن صداي پاييني دارند. در رفتار قاطعانه تن صدا كمي بلندتر از مكالمه معمولي و رساتر خواهد بود.

عوامل غير كلامي:
الف) وضعيت بدني: سر خود را بالا بگيريد، شانه كمي بالا و سينه كمي به سمت جلو(خميده نباشيد...)
بطور مستقيم و متناوب در چشم طرف مقابل خود نگاه كنيد و سر خود را پايين نياندازيد.
حالت صورت بدون تنش و كشيدگي است و حالت جديت دارد از حركات بدني مناسب (زبان بدن) براي بيان نظر خود استفاده كنيد.

شرايط رفتار قاطعانه:
- حقوق من را رعايت كند.                - حقوق ديگران را رعايت كنيد.             - متناسب با قوانين و قواعد اجتماعي باشد.              - متناسب با موقعيت باشد.                            
 - شرايط خاص نباشد(موارد اورژانس، افراد بسيار حساس، در اثر تحريك ديگران).